۱۱ نکته بسیار مهم درباره ریسک در سرمایه گذاری و چگونگی مدیریت آن

ریسک در سرمایه گذاری گاها یک انتخاب و رویدادی اجتناب‌ناپذیر است. زندگی روزمره ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. همه ما هر روز با خطراتی روبرو هستیم، چه در حال رانندگی به سمت محل کار، و چه در حال بازی فوتبال یا قدم زدن حتی، و یا سرمایه‌گذاری یا مدیریت یک تجارت.

در دنیای مالی، ریسک در سرمایه گذاری به این احتمال اشاره دارد که بازدهی یا سود واقعی یک سرمایه‌گذاری با آنچه مورد انتظار است می‌تواند متفاوت باشد؛ احتمال اینکه یک سرمایه‌گذاری آنطور که می‌خواهید نشود، یا اینکه در نهایت پول را از دست بدهید.

زاکربرگ یکی از بزرگترین کارآفرینان جهان و مالک شرکت متا، نقل قولی دارد که می‌گوید:

در دنیایی که واقعاً به سرعت در حال تغییر است، تنها استراتژی که شکست آن تضمین شده است، ریسک نکردن است.

موثرترین راه برای مدیریت ریسک در سرمایه گذاری، از طریق ارزیابی منظم ریسک و تنوع بخشی است. اگرچه تنوع، تضمین کننده سود یا تضمین عدم ضرر نیست اما پتانسیل بهبود بازدهی سرمایه را بر اساس اهداف مالی و سطح ریسک هدفتان فراهم می‌کند. همیشه برقراری تعادل متوازن بین ریسک و بازده، به سرمایه‌گذاران و مدیران کسب‌وکارها کمک می‌کند تا از طریق سرمایه‌گذاری‌هایی که می‌توانند با آن راحت‌تر باشند، به اهداف مالی خود برسند.

در این مطلب سعی کرده‌ایم به فراخور وضعیت نابسامان اقتصادی و سیاسی کشور و تحولاتی که طی ماه‌های اخیر پشت سر گذاشته‌ایم، محدودیت‌هایی که تجربه می‌کنیم و همه آنچه باعث شده سردرگم شویم، ریسک را تعریف کنیم و به انواع حالات آن بپردازیم. احتمالا این یادداشت سرنخ‌های مهمی را به شما خواهد داد.

بررسی کنید: چه آپارتمان‌هایی را نباید بخریم؟ (۱۱ نکته مهم قبل از سرمایه‌گذاری ملکی)

۱. ریسک به چه معناست؟

ریسک در اصطلاح مالی به عنوان احتمالی تعریف می‌شود که یک نتیجه یا سود واقعی سرمایه گذاری با یک نتیجه یا بازده مورد انتظار، متفاوت باشد. ریسک شامل احتمال از دست دادن بخشی یا تمام سرمایه اولیه است.

از لحاظ کمیت، ریسک معمولاً با در نظر گرفتن رفتارها و نتایج تاریخی ارزیابی می شود.

در امور مالی، انحراف استاندارد یک معیار رایج مرتبط با ریسک است. انحراف استاندارد مقیاسی از نوسانات قیمت دارایی‌ها در مقایسه با میانگین‌های تاریخی آنها در یک بازه زمانی معین ارائه می‌دهد.

به طور کلی، مدیریت ریسک‌های سرمایه گذاری با درک اصول پایه ریسک و نحوه اندازه‌گیری آن ممکن و هوشمندانه است. یادگیری و درک انواع ریسک‌هایی که می‌تواند در سناریوهای مختلف اعمال شود و برخی از راه‌های مدیریت آنها می‌تواند به طور کلی به طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران و مدیران کسب و کارها کمک کند تا از زیان‌های غیر ضروری و پرهزینه جلوگیری کنند.

(بررسی کنید: خرید آپارتمان ۵۰ متری با وام بانکی در بندرانزلی)

مبانی پایه (اساسی) ریسک

شخصیت، سبک زندگی و سن یک سرمایه گذار از مهمترین عواملی است که برای مدیریت سرمایه گذاری فردی و اهداف مربوط به ریسک باید در نظر گرفته شود. هر سرمایه گذار دارای یک پروفایل ریسک منحصر به فرد است که تمایل و توانایی آنها را برای مقاومت در برابر ریسک تعیین می‌کند. به طور کلی، با افزایش ریسک در سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران انتظار بازده بالاتری برای جبران این ریسک‌ها دارند.

یک ایده بنیادی در امور مالی، رابطه بین ریسک و بازده است. هرچه میزان ریسکی که یک سرمایه‌گذار مایل به پذیرش آن است بیشتر باشد، بازده نهفته بیشتری در انتظار خواهد بود.

ریسک‌ها می‌توانند از راه‌های مختلفی به وجود بیایند و سرمایه‌گذاران باید بابت این ریسک‌های اضافی خسارت بدهند. به عنوان مثال:

اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده یکی از امن ترین سرمایه گذاری ها در نظر گرفته می‌شود و در مقایسه با اوراق قرضه شرکتی، نرخ بازده کمتری را ارائه می‌دهد. احتمال ورشکستگی یک شرکت بسیار بیشتر از دولت ایالات متحده است. از آنجایی که ریسک پیش فرض سرمایه گذاری در اوراق قرضه شرکتی بیشتر است، به سرمایه گذاران نرخ بازده بالاتری پیشنهاد می‌شود.

ریسک معمولاً با در نظر گرفتن رفتارها و نتایج تاریخی ارزیابی می شود. در امور مالی، انحراف استاندارد یک معیار رایج مرتبط با ریسک است. انحراف استاندارد مقیاسی از نوسانات یک ارزش کالا در مقایسه با میانگین تاریخی آن ارائه می دهد. انحراف استاندارد بالا نشان دهنده نوسانات ارزشی زیاد و در نتیجه درجه بالایی از ریسک است.

افراد، مشاوران مالی و شرکت‌ها همگی می‌توانند شیوه‌های مدیریت ریسک را برای کمک به کنترل ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های تجاری خود در نظر داشته باشند. از دیدگاه آکادمیک، چندین نظریه، معیار و شیوه وجود دارد که برای اندازه‌گیری، تحلیل و مدیریت ریسک‌ها شناسایی شده‌اند. برخی از این موارد عبارتند از: انحراف استاندارد، بتا، ارزش در معرض خطر (VaR) و مدل ارزش گذاری دارایی (CAPM).

اندازه‌گیری و کمی‌سازی ریسک اغلب به سرمایه‌گذاران، معامله‌گران و مدیران کسب‌وکار اجازه می‌دهد تا با استفاده از شیوه ‌های مختلف از جمله تنوع‌سازی و موقعیت‌های مشتق، از بعضی ریسک‌ها جلوگیری کنند.

نکات کلیدی:

• ریسک اشکال مختلفی دارد (به طور کلی به عنوان احتمالی که با یک نتیجه یا سود واقعی حاصل از سرمایه‌گذاری مورد انتظار متفاوت است، طبقه‌بندی می‌شود).
• ریسک شامل احتمال از دست دادن بخشی یا تمام یک سرمایه‌گذاری است.
• چندین نوع ریسک و چندین روش برای تعیین کمیت ریسک برای ارزیابی‌های تحلیلی وجود دارد.
• ریسک را می‌توان با استفاده از تنوع‌بخشی در سرمایه‌گذاری و شیوه‌های کاهش ریسک، محدود کرد.

(بیشتر بدانید: اگر ملکی در طرح شهرداری قرار بگیرد مالک باید چگونه احقاق حق نماید؟)

۲. اوراق بهادار بدون ریسک

اینکه گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری کاملاً امن باشد یا خطراتی به همراه نداشته باشد کاملا دروغ است. برخی گزینه‌ها مثل اوراق بهادار و سرمایه‌گذاری در حوزه املاک از جمله خرید آپارتمان و همچنین خرید زمین ریسک بسیار محدودی دارند که عملا بدون ریسک در نظر گرفته می‌شوند.

اصطلاح «اوراق بهادار» (Securities) یک ابزار مالی دارای ارزش پولی است که قابلیت تبدیل به پول نقد را دارد. اوراق بهادار می‌تواند نمایانگر ایفای مالکیت در یک شرکت سهامی عام (از طریق سهام) یا رابطه طلبکاری با یک نهاد دولتی یا یک شرکت (از طریق اوراق قرضه) یا حقوق مالکیت دیگری باشد.

اوراق بهادار غالبا مبنایی برای تجزیه و تحلیل و اندازه‌گیری ریسک دارد. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها بازده مورد انتظار را با ریسک بسیار کم یا بدون ریسک ارائه می‌دهند. اغلب، بیشتر سرمایه‌گذاران برای حفظ پس‌انداز اضطراری خود یا برای نگهداری دارایی‌هایی که نیاز به دسترسی فوری دارند، این روش را انتخاب می‌کنند.

۳. ریسک در سرمایه گذاری و افق‌های زمانی

افق زمانی و نقدینگی سرمایه‌گذاری‌ها اغلب عامل کلیدی مؤثری بر ارزیابی و مدیریت ریسک است. اگر یک سرمایه‌گذار نیاز به دسترسی فوری به وجه نقد داشته باشد، احتمال کمتری دارد که در سرمایه‌گذاری‌های پرریسک یا سرمایه‌گذاری‌هایی که نمی‌توانند فوراً نقد شوند سرمایه‌گذاری کنند، و احتمال بیشتری دارد که پول خود را در اوراق بهادار بدون ریسک قرار دهند.

افق زمانی همچنین می‌تواند عامل مهمی بر سرمایه‌گذاریهای فردی باشد. سرمایه‌گذاران جوان با افق‌های زمانی طولانی‌تر تا بازنشستگی ممکن است مایل به سرمایه‌گذاری  پرریسک با بازده نهفته بالاتر باشند. قاعدتا سرمایه‌گذاران مسن‌تر تحمل ریسک متفاوتی دارند، چراکه دسترسی آسان‌تر به منابع مالی برایشان اولویت است. (پیشنهاد بررسی: سرمایه‌گذاری ملکی در منطقه آزاد انزلی با خرید خانه)

۴. ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک به چه معناست؟

ریسک‌های سیستماتیک که به عنوان ریسک‌های بازار نیز شناخته می‌شوند، ریسک‌هایی هستند که می‌توانند کل بازار اقتصادی یا درصد زیادی از کل بازار را تحت تأثیر قرار دهند. ریسک بازار، فشار از دست دادن سرمایه‌گذاری‌ها به دلیل عواملی مانند پیچیدگی یا نابسامانی سیاسی و  شرایط متشنج اقتصادی در سطح کلان است که نتیجتا بر عملکرد کل بازار تأثیر می گذارد.

ریسک بازار را نمی‌توان به راحتی از طریق تنوع سبد سرمایه‌گذاری‌ها کاهش داد. نمونه‌های دیگر ریسک‌های سیستماتیک شامل ریسک نرخ بهره، ریسک تورم، ریسک ارز، ریسک نقدینگی و ریسک اجتماعی – سیاسی باشد.

ریسک غیر سیستماتیک که به عنوان ریسک خاص یا ویژه نیز شناخته می‌شود، دسته‌ای از Risk است که تنها بر یک صنعت یا یک شرکت خاص تأثیر می‌گذارد. ریسک غیرسیستماتیک Risk از دست دادن سرمایه‌گذاری به دلیل خطرات خاص شرکت یا صنعت است. به عنوان مثال:

تغییر در مدیریت، فراخوان محصول، تغییرات منحصربفرد می‌تواند فروش شرکت را کاهش دهد و رقیب جدیدی در بازار  ایجاد کند که توانایی گرفتن سهم بازار را دارد. سرمایه‌گذاران اغلب از رویکرد تنوع‌بخشی در سرمایه‌گذاری برای مدیریت ریسک غیرسیستماتیک استفاده می‌کنند. (پیشنهاد بررسی: سرمایه‌گذاری ملکی در بهترین شهرک ساحلی شمال ایران)

۵. ریسک کسب و کار

ریسک تجاری به ابتدایی‌ترین ظرفیت یک کسب و کار یعنی دوام و استمرار فعالیت آن اشاره دارد. این سؤال پیش می‌آید که آیا یک شرکت می‌تواند فروش کافی داشته باشد و درآمد کافی برای پوشش هزینه‌های عملیاتی خود و کسب سود ایجاد کند؟ این در حالی‌ست که ریسک مالی مربوط می‌شود به هزینه‌های تامین مالی.

اساسا ریسک تجاری مربوط به تمام هزینه‌هایی است که یک کسب و کار باید پوشش دهد تا در سطح عملیاتی و عملکردی باقی بماند. این هزینه‌ها شامل حقوق، هزینه‌های تولید، اجاره تسهیلات، دفتر و هزینه‌های اداری است. سطح ریسک تجاری یک شرکت تحت تأثیر عواملی مانند قیمت تمام شده کالا، حاشیه سود، رقابت و سطح کلی تقاضا برای محصولات یا خدماتی است که می‌فروشد.

۶. ریسک کشور

ریسک کشور به این معناست که یک کشور نتواند به تعهدات مالی خود عمل کند. هنگامی که کشوری (بخوانیم دولت) تعهدات خود را نادیده می‌گیرد، می‌تواند به عملکرد سایر ابزارهای مالی در آن کشور و همچنین سایر کشورهایی که با ان رابطه دارد آسیب برساند. ریسک کشور به سهام، اوراق قرضه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری متقابل، اختیار معامله و قراردادهای آینده که در یک کشور خاص در اختیار قرار می‌گیرد، گفته می‌شود. این نوع ریسک بیشتر در بازارهای نوظهور یا کشورهایی که کسری شدید دارند دیده می‌شود.

۷. ریسک تبادل ارز خارجی

هنگام سرمایه‌گذاری در کشورهای خارجی، توجه به این واقعیت که نرخ ارز می‌تواند قیمت دارایی را نیز تغییر دهد، مهم است. ریسک ارز خارجی (یا ریسک نرخ مبادله) برای همه عوامل مالی که به ارزی غیر از واحد پول داخلی شما هستند، اعمال می‌شود.

به عنوان مثال، اگر در ایالات متحده زندگی می‌کنید و در یک سهام کانادایی به دلار کانادا سرمایه‌گذاری می‌کنید، حتی اگر ارزش سهم افزایش پیدا کند، اگر دلار کانادا نسبت به دلار آمریکا کاهش یابد، ممکن است ضرر کنید.

۸. ریسک سیاسی

ریسکی است که بازده یک سرمایه‌گذاری به دلیل بی‌ثباتی سیاسی یا تغییرات در یک کشور متحمل می‌شود. ریسک سیاسی می‌تواند ناشی از تغییر در دولت، نهادهای قانون‌گذاری، سایر سیاست‌گذاران خارجی یا کنترل نظامی باشد. این وضعیت به عنوان ریسک ژئوپلیتیکی نیز شناخته می‌شود که با طولانی‌تر شدن تایم لاین زمانی سرمایه‌گذاری، ریسک بیشتر می‌شود.

۹. ریسک طرف مقابل

ریسک طرف مقابل به احتمال این که یکی از افراد درگیر در یک معامله ممکن است تعهد قراردادی خود را واگذار  نکند گفته می‌شود. ریسک طرف مقابل می‌تواند در معاملات اعتباری، سرمایه‌گذاری و تجاری، به‌ویژه برای معاملاتی که در بازارهای خارج از بورس (OTC) رخ می‌دهند، وجود داشته باشد. موارد متعدد سرمایه‌گذاری مالی مانند سهام، اختیار معامله، اوراق قرضه و مشتقات آن، ریسک طرف مقابل را به همراه دارند. (پیشنهاد بررسی: قبل از سرمایه‌گذاری ملکی این مقالات مهم حقوقی را بخوانید)

۱۰. ریسک نقدینگی

ریسک نقدینگی به میزان توانایی یا امکان یک فرد برای معامله موارد سرمایه‌گذاری‌ خود به جهت دریافت پول نقد گفته می‌شود. همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم رویکرد بلند مدت یا کوتاه مدت و ظرفیت تبدیلی سرمایه‌گذاری به پول نقد از اهمیت بالای برخوردار است و برای بسیاری از تصمیم‌گیران به عنوان یک اصل قلمداد می‌شود.

فرض بگیرید در کشور ما با شرایط فعلی سرعت تبدیل طلا و دلار به نسبت سایر روش‌ها ریسک کمتری دارد. از طرفی در سایر مبادلات یا سرمایه‌گذاری‌ها (فرض برای درک بهتر موضوع) بسیار می‌بینیم که مثلا آپارتمان‌های مسکونی تک خوابه یا در بخش خودرو خرید و فروش پراید بسیار ریسک کمتری به همراه داشته و سرعت نقدینگی بالاتری دارند.

۱۱. ریسک در مقابل پاداش

توصیف این وضعیت در واقع اشاره به توازن و مبادله ریسک و بازده سرمایه‌گذاری است. به طور کلی، هرچه سطح ریسک کم تر باشد سود آن هم کمتر و هر چه سطح ریسک بیشتر باشد بازده آن نیز بیشتر است. هر سرمایه‌گذار باید تصمیم بگیرد که چقدر ریسک را برای بازده مورد نظر می‌خواهد و می‌تواند بپذیرد. این روند بر اساس عواملی مانند سن، درآمد، اهداف سرمایه‌گذاری، نیازهای نقدینگی، تایم لاین زمانی و شخصیت فرد متفاوت خواهد بود.

این امر ضروری است که به خاطر داشته باشید که ریسک بالاتر همیشه به معنای بازده بالاتر نیست. مبادله ریسک و بازده فقط نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌ها با ریسک بالاتر امکان بازدهی بالاتری دارند اما هیچ تضمینی وجود ندارد.

حرف آخر

شرایط پیش‌روی ما در ایران پیش‌بینی و فرض پیش‌امد‌های احتمالی را بسیار دشوار می‌کند. می‌دانیم که نوسانات بازار بسیار شدید است. باید خیلی سنجیده عمل کنیم. باید قبول کنیم که با وضع فعلی انتخاب‌های متعدد یا متنوعی نداریم. تجربیات کارشناسان ما در موسسه «خانه انزلی» به عنوان یکی از بهترین مشاوره املاک‌های شهر انزلی، نشان داده که سرمایه‌گذاری در حوزه املاک و مستغلات (اگر نگوییم در ۱۰۰٪ موارد) غالب اوقات یک انتخاب امن و موفق بوده که بازدهی قابل توجهی به همراه داشته است.

با این اوصاف پیشنهاد می‌کنیم بیشتر تحقیق و مطالعه کنید. قبلا در مطلبی درباره سرمایه‌گذاران موفق در حوزه املاک موارد مهمی از تجربیات ارزشمند افراد موفق را بازگو کرده‌ایم. علاوه بر این در مقاله‌ای جامع به سوگیری‌های شناختی رایج در سرمایه‌گذاری پرداخته‌ایم، موارد مهمی که می تواند خطرات تصمیم‌گیری شما را کاهش دهید و شما را واقع‌بینانه به سمت سرمایه‌گذاری سوق دهد.