13 بنای تاریخی مهم انزلی؛ معرفی و نگاهی بر ساختمان‌ها و ابنیه قدیمی

مهم‌ترین ساختمان‌ها و ابنیه قدیمی بندر انزلی، عمدتا در جریان تحول و گذار به سمت مدرنیته‌ رضاشاهی در شهر انزلی احداث شده‌اند. پیداست که بعد از کودتای رضاشاه و علاقه وی به بندرانزلی مقامات آن دوره بیش از گذشته به عمران و آبادانی شهر پرداخته‌اند. بندرانزلی از اولین شهرهای مدرن ایران بوده که از همان ابتدای شکل­‌گیری هویت و ساختاری ویژه در زمانه خود داشته است.

روایت است که در این خصوص برای پیشبرد اهداف عمرانی شهر، دست‌اندرکاران، به اجبار نظامی نیز به عنوان اهرم فشار برای تسریع فرایند احداث و توسعه متوسل شده‌اند. به قطع یقین می‌توان شخصیت و شاکله شهر بندرانزلی را مرهون برنامه­‌ریزی شهری، توجه به معماری مدرن و ساختمان سازی‌­هایی دانست که به تاسی از شهرهای اروپایی بود. گزاف نیست بگوییم که عقبه تاریخی شهر انزلی و قرارگیری در مسیر مراودات با اروپا و کشورهای حاشیه دریای خزر، ساختار شهر، ساختمان‌ها و ابنیه قدیمی انزلی را به نفع مردمانش دگرگون کرده بود.

در این یادداشت، به صورت دستچین 13 بنای تاریخی شهر انزلی را که جز مهم‌ترین ساختمان‌های تاریخی شهر هستند مورد بررسی قرار خواهیم داد. ساختمان‌ها و عمارت‌هایی که هر کدام‌شان قصه‌ای داشته‌اند که به‌واسطه مخدوش شدن حافظه تاریخی و پیوندش با سو مدیریت (عدم رسیدگی مستمر و مرمت این بناها) جدای از فرسودگی و فرتوت شدن‌شان، اندک اطلاعاتی از آنها باقی مانده است.

1. مناره

«مناره انزلی» قدیمی‌ترین فانوس دریایی ایران است. این بنا در سال ۱۲۳۰ هجری قمری یعنی در قرن هجدهم میلادی ساخته شده است. جالب است بدانید که فانوس دریایی بندرانزلی که امروز با عنوان «برج ساعت» یا «مناره» شناخته می­‌شود، ۴۱ سال از برج ساعت لندن بزرگتر است. مناره در سال ۱۸۱۵ میلادی و برج ساعت لندن در سال ۱۸۵۶ میلادی ساخته شده.

مناره یا فانوس دریایی با هدف این‌که کشتی­‌ها از فاصله دور بندر را شناسایی کنند و به سمت بندرگاه هدایت شوند ساخته شد. بر همین اساس پس از ساخت مناره  چراغی بر روی این بنا قرار گرفت. طبق منابع تاریخی از جمله سفرنامه خسروخان گرجی، اقدامات لازم برای ساختن این بنا، به خواست و دستور حاکم گیلان بوده است.

پس از گذشت سال‌ها، مرمت جدی این بنا در سال ۱۳۰۷ شمسی صورت گرفت. در آن زمان ساعتی چهارسو بر فراز آن نصب کردند. گفتنی‌­ است شهرداری بندرانزلی ساعت این برج را از کشور آلمان خریداری کرده بود. ساعتی که در بازه‌های مشخص از اعلان زمان، ناقوسش به صدا در می‌­آمد. مناره قدیمی­‌ترین سازه‌ شهری بندرانزلی­‌ است که همچنان به قوت خود پابرجاست.

• آدرس مناره: میدان انزلی، ابتدای مسیر بازار سپه. (از مسیر خیابان قاآنی جنوبی، ابتدای سپه دست راست)

در همین رابطه بدانید: جاهای دیدنی بندرانزلی؛ در زمان سفر به انزلی از کجا دیدن کنیم؟

2. ساختمان معتمدی

به زعم آنچه در تاریخ شفاهی بندرانزلی  که به قلم مرحوم عزیز طویلی نگاشته شده، ساختمان معتمدی یکی از قدیمی­‌ترین و شاید بعد از مناره، تنها ساختمان تاریخی انزلی است که قدمت بالایی دارد. از ساختمان معتمدی در سفرنامه­‌های بسیاری یاد شده است. در این بین «رابینو» در سفرنامه خود، درباره انزلی در سال ۱۹۱۱ میلادی (۱۲۹۰ شمسی) تحقیقات بسیار دقیقی داشته است.

بر اساس گزارش او، ساختمان معتمدی به واسطه میرزا عبدالوهاب معتمدالدوله در سال ۱۸۱۹ میلادی ساخته شده است. این بنا در وسط یک باغ بنا شده بود. البته تردیدهایی در خصوص سازنده آن نیز وجود دارد. مثلا بعضی‌ها معتقدند، سازنده اولیه این ساختمان «هدایت الله خان» حاکم آن زمان گیلان بوده است.

اما یک نکته بسیار جالب و جذاب در خصوص ساختمان معتمدی وجود دارد. این موضوع در خصوص توالت فوقانی این عمارت است. در طبقه دوم این بنا، توالتی وجود داشت که طراحی آن نظر بسیاری را به خود جلب کرده بود. ظاهرا جریان خروجی فاضلاب آن به لحاظ طراحی و ساخت بسیار مبهم بوده. حسب تحقیقات افراد آن دوران مشخص می­‌گردد که جریان فاضلاب توالت با یک لوله مخصوص به یک طاق بسیار بزرگ در زیر ساختمان منتهی می‌شده.

از نوع و روش ساخت آن اطلاعاتی در دست نیست. اما این طاق در آن زمان به طاق عرق چینی معروف بوده است. طراحی این طاق فاضلاب به گونه‌­ای بوده که فضولات به طور طبیعی جذب زمین می‌شده است. علاوه بر اینها، طی اعلامیه شماره ۱۲۰۵ مورخه ۸ تیر ۱۳۰۸ اداره مالیه، برخی از ادارات مهم آن زمان در این ساختمان مستقر بوده‌اند از جمله: نظمیه، تلگرافخانه و صلحیه.

• آدرس ساختمان معتمدی: در حال حاضر و با گذشت زمان این ساختمان تخریب شده اما موقعیت مکانی آن در محدوده بنایی نزدیک فرمانداری کنونی به سمت شهربانی بوده است.

(بررسی کنید: خرید ویلا در محدوده تاریخی بندرانزلی)

3. بنای شمس ‌العماره

ناصرالدین شاه در سفرنامه خود درباره بنای «شمس العماره» چنین عنوان می­‌کند که:

«چهار ساعت مانده به غروب وارد انزلی شدیم. منزل ما در برابر برجی­‌ست که به حکم ما، وزیرخارجه در زمان حکومت خود در گیلان بنا کرده، بعد توسط میرزا محمد حسین که از جانب مرحوم نظام‌­الدوله نایب‌­الحکومه گیلان بود به اتمام رسید و حالا هم جزئی کاری دارد که معتمدالملک تمام خواهد نمود.»

بنای شمس‌العماره بندرانزلی، ساختمانی به سبک کلاه فرنگی و پنج طبقه بود. ساخت بنای شمس‌­العماره در ۱۸۷۰ میلادی آغاز شد. یعنی در سال ۱۲۴۹ شمسی. دستور ساخت این ساختمان توسط ناصرالدین شاه صادر گشت. چشم انداز این برج در نوع خود بی نظیر بود. برجی پنج طبقه که از هرچهار سمت به دریا دید داشت.

این بنا تماما از آجر، سنگ، گچ و چوب ساخته شده بود. رابینوی محقق درباره سخنان ناصرالدین شاه اینگونه عنوان می­‌کند که:

« ناصرالدین­‌شاه بعد از بازگشت از سفر اروپا هنگامی که از کشتی پیاده شد اعلام کرد در تمام فرنگستان عمارتی که بتواند با این کلاه فرنگی قابل مقایسه باشد ندیده است.»

هر طبقه بنای شمس ‌­العماره دارای اتاق­‌ها و راهروهای مختص به خود بوده است. آخرین طبقه این عمارت که بسیار مجلل و چشم نواز بوده به شاه اختصاص داشت. این بنا تالار وسیعی داشت که با ستون­‌ها و هزاره­‌های آینه­‌کاری تزیین شده بود. اثاث و مستغلات این ساختمان همگی محصول اروپا و نمای بیرونی بنا نیز از سنگ مرمر بود. شمس ­‌العماره در طراحی بیرونی خود نقش برجسته­‌های آبی، سفید و سبز داشت. بنا میان باغ و آب محصور بود. ناصرالدین شاه که به واسطه حضورش در بندرانزلی و به یمن وجود این مکان در کنار آب به وجد آمده بود در جایی عنوان می­‌کند که:

«در هیچ جای دنیا چنین منظره­‌ای ندیده‌ام. در حقیقت هم منظره این مکان شکوهمند است.»

• آدرس کاخ شمس العماره: این به دلیل اتش سوزی کاملا تخریب شد و بعدها در آن موقعیت مکانی، کاخی دیگر احداث شد. محدوده تقریبی آن فی مابین کاخ شاه و کانال کشتیرانی بوده است.

4. عمارت صدری 

«عمارت صدری» کاخ کوچکی بود که در ۱۸۷۱-۱۸۷۲ میلادی ساخته شد. این عمارت به فرمان میرزا حسین خان صدر­اعظم در زمان مسافرت ناصرالدین شاه به اروپا در انزلی ساخته می‌شود. عمارت صدری ساختمانی دارای دو طبقه و در محل فرمانداری فعلی ساخته شده بود. سبک معماری عمارت تقریبا شبیه ساختمان شهربانی (عمارت معتمدی) و دورتادورش دارای ایوان بوده. اما به نظر می­‌رسد که از ساختمان معروف معتمدی کمی کوچکتر بوده باشد.

در بخشی از تاریخ جامع ­انزلی اینطور روایت شده که:

«برای احداث همین ساختمان مامورین قرنطینه تیشه به ریشه بنای با عظمت و زیبای شمس­‌العماره زدند و شاید هم به تحریک بلژیکی‌ها، در و دیوار آنجا را به یغما بردند. مامورین قرنطینه همچون مغول‌ها آن ساختمان را ویران کردند تا آجرها و وسایل ساختمانی آن را به مصرف ساختمان قرنطینه برسانند. این بی­ رحمی و بی­‌انصافی را تا بدانجا رسانیدند که فریاد مرحوم آصف ­الدوله حاکم گیلان به آسمان بلند شد و طی تلگرافی که در سال ۱۲۹۱­شمسی به وزارت داخله مخابره کرده، سندی ا­ست زنده در همین امر.»

در ادامه اینطور عنوان می­‌شود که:

« این ساختمان(ساختمان قرنطینه) در سال ۱۳۵۲­شمسی تخریب و فرمانداری فعلی به جایش ساخته شد. شهرداری به‌ناچار به قسمت غربی ساختمان سینما و تئاتر شهرداری نقل مکان می­‌کند. ساختمان صدری نیز در حدود سال ۱۳۱۴-۱۳۱۵­شمسی تخریب گردید.»

• آدرس بنا برای درک موقعیت ساختمان: میدان انزلی، جنب ساختمان شهرداری، محدوده ساختمان فرمانداری (این ساختمان دیگر وجود ندارد).

5. کاخ خوشتاریا 

خوشتاریا تاجری روس بود. این تاجر امتیاز چوب و بریدن درخت­‌های جنگل‌های تالش را داشت. و در همین راستا کارخانه‌­ای در حوالی کرگان رود احداث کرد. علاوه بر این در منطقه میان­‌پشته انزلی کارخانه چوب­‌بری دیگری ساخت. خوشتاریا در همین محل میان­‌پشته، قصری باشکوه و دو طبقه از چوب­‌های بلوط بنا نهاد.

روشنایی شگفت‌انگیز این بنا به واسطه برقی که از محل کارخانه کابل کشی شده بود، قصر را غرق نور می‌کرد. از نقل­‌قول‌های «مسیو نیکینین» کنسول روسیه در رشت این چنین امده:

«خوشتاریا، با مخارج گزافی، عمارتی مجلل به سبک کاخ‌­های ایوان­ دار هندی در جزیره میا‌ن‌­پشته ساخته که شب‌ها در نور الکتریک غرق بود و در کنار آن کارخانه بزرگ اره‌کشی بنا کرده بود»

گفتنی‌­ است کاخ خوشتاریا بنایی با معماری منحصربفرد، با طراحی ترکیبی چوب بلوط و شیشه، و در واقع ساختمانی بر روی پایه­‌های سنگ ساروج و تنه درخت بوده است. زمانی که رضا­خان برای اولین بار به انزلی سفر می‌کند، در این ساختمان از او استقبال می‌کنند.

پس از تعریف و تمجید از ساختمان، شخص خوشتاریا این کاخ را پیش­کش رضاشاه می کند. کاخ خوشتاریا، این بنای چوبی بی نظیر و زیبا که همه شب­‌ها غرق در نور بود، زمستان ۱۳۰۷ شمسی در آتش سوزی سوخت و جز مشتی خاکستر از بنای آن چیزی باقی نماند.

• آدرس بنا برای درک موقعیت ساختمان: در محل کاخ فعلی، بعد از پل غازیان و نرسیده به مجتمع کشتی‌سازی تمجیدی.

(در همین رابطه: اجاره روزانه اقامتگاه تفریحی با چشم‌انداز دریا در بندر انزلی)

6. کاخ میان‌­پشته 

کاخ سلطنتی «میان­‌پشته» به دستور رضاشاه بر ویرانه­‌های خوشتاریا ساخته شد. ساخت این کاخ به­‌دست مهندسین ایرانی از جمله «مهندس مظلومیان» در سال ۱۳۰۸ آغاز شد. پایان پروژه ساخت کاخ میان­‌پشته تا سال ۱۳۱۳-۱۳۱۴ زمان برد. ابعاد زمین کاخ میان­‌پشته به طور کلی ۱۰۲۶۶۶ مترمربع و مساحت زیربنای کاخ ۱۱۶۸ مترمربع است.

بدنه ساختمان از سنگ بلوک و به صورت دوجداره ساخته شده است. بین دو جدار دیوار‌ها ۱۰ سانتی­متر فاصله قرار داده شده. در طراحی کاخ میان­‌پشته منافذ و هواکش­‌هایی تعبیه شده که ساختمان را از رطوبت حفظ می­‌کند. سقف کلیه اطاق­‌ها بتون آرمه است. سقف از داخل اطاق­‌ها گچ‌­بری شده. علاوه بر این اطاق‌ها مزین به لوسترهای کریستالی‌­ست.

اما داستانی بسیار جالب در خصوص یکی از استادکاران این کاخ روایت شده است. شرحی که راوی آن مرحوم عزیز طویلی‌­ در کتاب تاریخ جامع انزلی است. آمده است که یکی از استادکاران همدانی بر دیوار اطاق خواب رضاشاه مجسمه نیم ­رخ زنی جوان، بسیار زیبا و عریان را نقش می­‌کند که  با پرده ه­ای توری خود را پوشانده است.

عزت­‌الله‌خان که در ان زمان رئیس اداره بندر بود، وقتی آن مجسمه زیبا را می‌بیند، استاد­کار مربوطه را مورد تشویق قرار می‌دهد. عزت‌الله‌خان از قضا به استاد سیگاری تعارف می­‌کند که در ان زمان نشان احترام ویژه یک مقام رسمی به یک استادکار بوده است. به طراح اثر می‌گوید:

« این مجسمه بسیار زیبا و دلپذیر است ولی نه در این اطاق و نه در این کاخ. زیرا خودت می­‌دانی که رضاشاه یک سرباز است. و از این وضع خوشش نمی‌­آید. اگر آنرا ببیند عصبانی شده و همه مارا به باد فحش می­‌گیرد. بهتر است آن را برداری و جای آن مجسمه یک سرباز را درست کنی.»

که استاد­کار همدانی بعد از شنیدن نطق عزت­‌الله‌خان می­‌گوید:

«من قدرت خراب کردن اثر خودم را ندارم. حساب مرا بدهید تا بروم. آن وقت هرکاری خواستید در غیاب من انجام دهید.»

• آدرس کاخ: بعد از پل غازیان، جنب نیروی دریایی (نرسیده به مجتمع کشتی‌سازی تمجیدی).

7. موزیک جیگا

«موزیک جیگا» (به گیلکی) یا محل ترنم موزیک، با تلاش شهرداری و مهندسین آلمانی ساخته شده است. مساحت کلی این بنا ۷۶متر است. این مکان در زمان شهرداری مرحوم محمدعلی روشن در بخش فوقانی بلوارانزلی بنا شد. در گذشته دسته­‌ها و گروه­‌های موسیقی، از جانب شهرداری به مناسبت‌های مختلف، در این مکان به اجرا می­‌پرداختند.

در خصوص موزیک­ جیگا حتما باید به یک نکته جالب توجه و مهم اشاره کنیم. بسیاری از مردم به اشتباه مکان مورد نظر را حافظیه انزلی می­‌خوانند. اما باید بدانید که موزیک جیگا در سال ۱۳۱۱ ساخته شده. در حالی که پروسه ساخت حافظیه شیراز از سال ۱۳۱۳ آغاز و در سال ۱۳۱۶ پایان یافته. این یعنی قدمت بنای موزیک­ جیگا نسبت به حافظیه شیراز مقدم بوده است.

این ساختمان باشکوه در قسمت جنوبی خیابان گلستان و ابتدای خیابان منتهی به بلوار ساخته شده بود. ساختمان سینما و تئاتر شهرداری پس از سانحه آتش‌­سوزی به کلی تغییر چهره داد. نقاشی‌های روی دیوارها، سایر مستقلات درون آن و نمای زیبایش در این سانحه به کلی از بین رفت. اما با تلاش‌های شهرداری ساختمان مرمت شد و بنا مجددا سر و شکلی جدیدتر به خود گرفت.

ساختمان سینما و تئاتر شهرداری در سال ۱۳۱۰شمسی احداث گردید. این ساختمان دارای یک سالن بسیار بزرگ فوقانی بود. علاوه بر این یک تفریحگاه تحتانی، درست زیر سالن مزبور، و هفت اتاق بزرگ و کوچک تحتانی و فوقانی، و یک صحنه بزرگ (سن) و محلی برای نمایشگاه داشت. مساحت کلی این بنا در حدود ۱۱۷۸ مترمربع است. نباید فراموش کنیم که ساختمان سینما و تئاتر شهرداری در زمان خود جزو زیباترین سالن­‌های سینما در ایران بوده است.

• آدرس موزیک جیگا: میدان انزلی، جنب ساختمان شهرداری (بین ساختمان شهرداری و ساختمان فرمانداری).

8. ساختمان دادگستری

این ساختمان در شمال شرقی میدان اصلی بندرانزلی قرار دارد. «ساختمان دادگستری» به ساختمان «حاج علی عباس» معروف است. گفتنی­‌ست این ساختمان را مرحوم حاج علی­‌عباس رمضانی (رمضان­‌اف) تا حدود یک متر از سطح زمین بالا آورده و ساخته. ساختمان دادگستری چهارطبقه است. ۴۵۰ متر مربع عرصه و ۳۹۷ متر مربع اعیان دارد.

این ساختمان در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۱۹ طبق اظهارنامه ثبت شده ۲۴۰۰۰ تومان برآورد شد. اما پس از براورد اولیه به قیمت ۴۰۰۰۰ تومان به دولت آن زمان فروخته شد. معماری و کنده­‌کاری­‌های این ساختمان بواسطه شخصی بود به نام آقای«اسماعیل برهان­جو» ملقب به «اسماعیل­‌چپ.»

در بررسی­‌های به عمل آمده مشخص شد که دیوارهای قسمت بیرونی و داخلی ساختمان از آجر فشرده است. این آجرها را در آن زمان از روسیه به بندرانزلی آورده بودند. بخش های بیرون ساختمان با سیمان سفید کار شده است. دیوارهای بین اتاق­‌ها با تیرهای چوبی نراد پایه‌­گذاری و روی آنها بطور افقی با تخته‌های باریک روکوبی شده است.

جالب است بدانید، زمانی که در شهریور ۱۳۲۰ بندرانزلی به اشغال ارتش شوروی قرار گرفت، ساختمان دادگستری بوسیله این ارتش اشغال شد. این ساختمان محل فرماندهی نظامی این نیروها قرار گرفت. اشغالگران یکی از اتاق­‌های سمت چپ طبقه سوم، برای محکومین، اتاق اعدام تعبیه کردند.

• آدرس ساختمان دادگستری قدیم: میدان انزلی، روبروی شورای خلیفه‌گری ارامنه، جنب بانک سپه.

(بیشتر بدانید: حضور لهستانی‌ها در بندر انزلی؛ چرا و چطور شد که لهستانی‌ها به انزلی آمدند؟)

9. ساختمان قندچیان

به فاصله ۳۰متر از ساختمان دادگستری، بنای معروف «قندچیان» ساخته شده است. ساختمان قندچیان باتوجه به ارجاعات تاریخی همزمان با ساختمان حاج­ علی عباس احداث شده. غالبا بناهای باقی مانده از آن دوران انزلی، معماری اروپایی منحصربفردی دارد که این ساختمان نیز جز آنهاست.

این بنا که دو طبقه است هشت دکان را در طبقه همکف خود جای داده. بعدها بانک ملی چهاردهنه آن را به خود اختصاص داد. در وسط و بالای این ساختمان، اتاق کوچک چهارگوش و مخروط مانندی قرار دارد. پیشتر بر روی این اتاق که بالایش حالت گنبد مانند کوچکی وجود داشت، صلیبی بر رویش نصب شده بود.

در گذشته‌ای دور، و در دوره‌ای نه چندان طولانی، همشهریان ارامنه ساکن این ساختمان بودند. نمای این ساختمان تماما از آجر است. پرداخت­‌های بصری برای زیباسازی آن نیز همگی بر روی آجر انجام شده. مهندس این ساختمان شخصی بنام «اسد­الله بیک» بود. معمار ساختمان قندچیان نیز همان معماری بنای دادگستری، شخص آقای برهان­جو یعنی اسماعیل چپ بود.

این ساختمان با تلاش فراوان برخی از فعالان اجتماعی شهر بندر انزلی و حمایت مردم شهر و نهایتا با حمایت‌های مالی بانک ملی مورد بازسازی قرار گرفت و پس از سال‌ها، در فروردین ۱۴۰۱ برای رویداد فرهنگی «توهم بخوان» به روی مردم شهر انزلی بازگشایی شد.

• آدرس ساختمان قندچیان: ضلع شمالی شرقی میدان انزلی، جنب کیوسک پلیس راهنمایی و رانندگی.

(بیشتر بدانید: هر آنچه باید از شهرک توریستی دهکده ساحلی بندرانزلی بدانید)

10. ساختمان داوودزاده

ساختمانی که اگر خوش اقبال باشیم شاید به سرنوشت ساختمان قندچیان دچار شود، بازسازی و حفظ شود، البته اگر اقبالی باشد. این ساختمان با نمای کاملا آجری ساخته شده است. پیشتر در بخش همکف دارای شش دکان بوده که طی سال‌ها بدست مالکین بعدی پس از خرید ملک دستخوش تغییر شده. «ساختمان داوودزاده» بنایی با معماری منحصربفرد و به صورت چهار طبقه است. جالب اینکه معماری و پیاده­‌سازی طرح این ساختمان هم بدست آقای «برهان­جو» صورت گرفته است.

این ساختمان سال‌هاست که در بندرانزلی و سایر نقاط با نام«هتل گل­ سنگ» شناخته شده و معرفی می‌­گردد. طبق آنچه اقای طویلی در تاریخ‌ جامع بندرانزلی نگاشته، پیشتر شایعاتی مبنی بر اینکه این ساختمان زندان رضاخان بوده وجود داشت. در صورتی که این موضوع هیچوقت صحت نداشت.

• آدرس ساختمان هتل گل سنگ: ضلع غربی میدان انزلی، روبروی بانک رفاه کارگران.

11. ساختمان بانک­ روس

خیابان سپه بندرانزلی یکی معروف­‌ترین خیابان­‌های این شهر است. ساختمان «بانک ­روس» در همین خیابان که بازارچه­‌ای قدیمی­‌ست بنا شده. با توجه به ضرورت بازرگانی و روابط تجاری میان تجار گیلانی و روسی این ساختمان به درخواست روس­‌ها در بندرانزلی و خیابان سپه ساخته شد.

بر اساس نقل قولی که در تاریخ جامع انزلی آمده، روابط افرادی از جمله «قاسم­‌اف» تاجر انزلیچی و شخص «حاج عبدالله قاسمیان» که با مرحوم «تقی­‌اف» (صاحب تاسیسات نفت در بادکوبه) فعالیت‌های تجاری داشته‌­اند، زمینه‌­ی شناختی مطمئنی ایجاد کرد تا روس‌­ها به صرافت ساخت یک شعبه از بانک خود در انزلی بیفتند.

این بنا که به «عمارت قاسم­‌اف» هم مشهور است در سال ۱۳۰۴ شمسی ساخته شد. معمار این ساختمان شخصی از اهالی شهر رشت بود. مخارج ساخت ساختمان بانک روس را تماما روس­‌ها پرداخت می­‌کردند. نمای ساختمان کنده‌کاری‌های منحصربفردی داشت. ساختمانی محکم و استوار. در ساخت این بنا از چوب نراد و آجرهای مرسوم آن زمان استفاده شده است. حالا بنظر می­‌رسد که پس از گذشت سال‌ها نیاز به مرمت دارد.

• آدرس ساختمان: خیابان سپه، روبروی پاساژ اسکافی.

(بررسی کنید: خرید آپارتمان‌های دو خوابه و سه خوابه با وام بانکی در محدوده خیابان سپه)

12. ساختمان مسافرخانه آرارات

مسافرخانه آرارات ساختمان دو طبقه­‌ زیبایی در منطقه غازیان بود. این بنا درست جنب شیلات و در جنوب شرقی میدان گمرک قدیم قرار داشت. این ساختمان نمای زیبا و دلنشینی داشت که با کنده کاری­‌های روی سیمان جلوه خاصی به خود گرفته بود. آرارات دقیقا روبروی  گراند هتل بنا شده بود. معماری ساختمان‌های این محدوده از غازیان بسیار شبیه به معماری رایج در روسیه بود. ساختمان‌هایی که به صورت دو طبقه، غالبا پایین مغازه یا فروشگاه و بالا به صورت مسکونی یا اداری بود.

متاسفانه پس از تصویب طرح ساخت پل جدید غازیان به موزات پل قدیمی و اجرایی شدن آن، این ساختمان بخاطر عریض کردن خیابان تخریب شد. سابق بر این، در زمان قبل از انقلاب، زیر این ساختمان باشگاه بیلیارد، کالباس فروشی قرار داشت.

• آدرس ساختمان برای درک موقعیت مکانی: دقیقا روبروی گراند هتل.

(بررسی کنید: خرید آپارتمان با وام بانکی در محدوده غازیان)

13. گراند هتل غازیان

این ساختمان جز اولین هتل­‌های مدرن زمانه خود در ایران بود. «گراند هتل غازیان» را شخصی یونانی به نام «دیمتری» ساخته است. دیمتری نیز خود مهندس ساختمان بود. سال احداث این ساختمان به اواخر دوره قاجار باز می­‌گردد. با نگاهی بر دیواره این ساختمان متوجه تاریخ ۱۹۱۷ میلادی می­‌شویم.

گراند هتل غازیان قدمتی بیش از یک قرن دارد. ساختمانی که در ساختش از الوار بسیار با کیفیت روسی، سنگ و سیمان و گچ، و ابزارکاری­‌های زمانه خود بهره برده.

جالب است بدانید که پس از گذشت یک قرن از ساخت این هتل و بلااستفاده ماندن طبقات فوقانی، در بطن این ساختمان درخت مگنولیای شکوهمندی به حیات خود ادامه می‌­دهد. گویا که این درخت وارث تام و تمام گراند هتل غازیان است و فرزندی به یادگار مانده از دیمتری.

با توجه به پیگیری‌های فعالان فرهنگی شهر بندر انزلی، این ساختمان به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده و زمزمه‌هایی از مرمت این بنا به گوش می‌رسد.

• آدرس گراند هتل: ابتدای خیابان کاپیتان بایندر (روبروی دروازه اصلی اداره گمرک انزلی)

در پایان می‌توانید برای مطالعه مقالات بیشتر در این خصوص به صفحه تاریخ جامع انزلی مراجعه کنید. برای آشنایی با بهترین محلات بندرانزلی کافی‌ست وارد بخش راهنمای محلات شوید. همچنین برای بررسی و تحقیق در خصوص خرید ملک در بندرانزلی و برای اجاره روزانه ویلاهای استخردار و سوئیت در محدوده تاریخی انزلی می‌توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید.

منبع:

• تاریخ جامع بندرانزلی، عزیز طویلی
• آخرین بروزرسانی در تاریخ ۱ بهمن ۱۴۰۲